Ἡ ἑβδομάδα πρὶν τὸ Πάσχα ὀνομάστηκε Μεγάλη ἀπὸ τοὺς πρώτους κιόλας χριστιανικοὺς αἰῶνες κι αὐτὸ γιατί, ὅπως μας ἐξηγεῖ ὁ Ἀγ. Ἰώ. ὁ Χρυσόστομος, μεγάλα καὶ κοσμοσωτήρια γεγονότα συνέβησαν στῇ διαρκειὰ τῆς. Κέντρο αὐτῶν τῶν γεγονότων εἶναι βεβαίως τὰ ἅγια καὶ ἄχραντα Πάθη, ἡ θεοσωμη Ταφῇ καὶ ἡ ἔνδοξη Ἀναστάσῃ τοῦ Κυρίου.
Κατανυκτικὲς Ἀκολουθίες: Ἡ ὑμνολογία καὶ τὰ ἁγιογραφικὰ ἀναγνώσματα τῆς Μ. Ἑβδομάδας εἶναι ἰδιαιτέρως κατανυκτικὰ καὶ μας βοηθοῦν να κατανοήσουμε καὶ να ζήσουμε κυριολεκτικὰ τὰ Πάθη καὶ τὴν Ἀναστάσῃ τοῦ Κυρίου. Λέει χαρακτηριστικὰ ἔνας ὕμνος: ΄΄Συμπορευθῶμεν αὐτὼ καὶ συσταυρωθῶμεν… ἵνα καὶ συζήσωμεν αὐτώ…΄΄
Σάββατο τοῦ Λαζάρου: Κάποτε ὁ Λάζαρος, ὁ ὁποῖος ἔμενε στῇ Βηθανία, ἀῤῥώστησε βαριὰ καὶ οἱ ἀδερφὲς τοῦ – ἡ Μάρθα καὶ ἡ Μαρία – ἔστειλαν μήνυμα στον Ἰησοῦ να ἔρθει να τὸν βοηθήσει. Ἐκεῖνος βέβαια γνωρίζε ἀπὸ πρὶν ὅτι ὁ φίλος τοῦ πέθανε, ἔφτασε ὅμως με τοὺς μαθητὲς τοῦ στο σπίτι τοῦ φίλου τοῦ τέσσερις μέρες ἀργότερα. Μόλις εἶδε ὅλον τὸν κόσμο που εἶχε συγκεντρωθεῖ να κλαίει για τὸν ἄδικο καὶ πρόωρο θάνατο τοῦ Λαζάρου συγκινήθηκε παρὰ πολύ. Ξεκινῆσαν δὲ ὅλοι μαζὶ καὶ πήγαν στον τάφο. Ἐκεῖ διέταξε να ἀνοίξουν τὴν εἴσοδο τοῦ τάφου καί με δυνατὴ φωνὴ – ἀφοῦ εἶχε προσευχηθεῖ στο θεὸ Πατέρα – εἶπε: «Λάζαρε, ἔβγα ἔξω». Ὁ πεθαμένος βγῆκε τυλιγμένος με τὰ σάβανα καὶ ὁ Ἰησοῦς Ζήτησε να τὸν λύσουν. Μετὰ τὸ θαῦμα αὐτὸ πολλοὶ Ἰουδαῖοι πίστεψαν, ἐνῶ ἄλλοι ἔτρεξαν στους Φαρισαίους για να τοὺς περιγράψουν τό τι ἔγινε. Ἡ ἀναστάσῃ τοῦ Λαζάρου εἶναι τὸ τελευταῖο θαῦμα τοῦ Κυρίου κατὰ τῇ διαρκεια τῆς παρουσίας Τοῦ στῇ γῆ.
Κυριακὴ τῶν Βαΐων: Γιορτάζουμε τῇ θριαμβευτικῇ εἴσοδο τοῦ Κυρίου στα Ἱεροσόλυμα, κατὰ τὴν ὁποία ὁ λαὸς ἔκπληκτος ἀπὸ τὸ θαῦμα τῆς ἀναστάσης τοῦ Λαζάρου που εἶχε προηγηθεῖ ὑποδέχτηκε τὸν Χριστὸ κρατώντας κλαδία φοινίκων καὶ βάγια. Σὲ ἀναμνήσῃ ἐκείνης τῆς ὑποδοχῆς κρατάμε κι ἐμεὶς αὐτὴ τῇ μέρα κλαδία ἀπὸ δάφνη καὶ φοίνικα ὑποδεχόμενοι τὸν Κύριο ὄχι σὰν ἔνα θριαμβευτῇ, κοσμικὸ βασιλιά, ὅπως τὸν φαντάζονταν οἱ Ἰουδαῖοι, ἀλλὰ σὰν αἰώνιο, πνευματικὸ βασιλιά. Ἡ εἴσοδος, ὅμως, τοῦ Κυρίου στα Ἱεροσόλυμα ἤταν καὶ ἡ ἀρχὴ τῆς πορείας Τοῦ πρὸς τὸ Πάθος. Ἤδη οἱ ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι εἴχαν ἀποφασίσει τῇ θανατώσή Του καὶ ὁ Ἰούδας τὴν προδοσία.
Ὁ Νυμφίος: Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ Κυριακὴ τῶν Βαΐων εἶναι ταυτόχρονα καὶ ἡ ἐνάρξῃ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας. Αὐτὸ εἶναι ἐμφανέστερο στον Ἐσπερινὸ ὅπου ἡ Ἐκκλησία στολίζεται πένθιμα, οἱ ἱερεῖς φοροῦν σκουρόχρωμα ἄμφια σὲ ἐνδείξῃ πένθους. Μπροστὰ στην Ὡραία Πύλη τοποθετείται ἡ εἰκόνα τοῦ Νυμφίου στην ὁποία ὁ Χριστὸς φέρει ἀκάνθινο στεφάνι.
Μεγάλη Δευτέρα: Εἶναι ἀφιερωμένη στῇ μνήμη τοῦ Ἀγ. Ἰωσὴφ τοῦ παγκάλου, (πολὺ καλοῦ) γιου τοῦ πατριάρχη Ἰακώβ. Τὰ ἀδέλφια τοῦ Ἰωσὴφ τὸν φθονοῦσαν, γι’ αὐτὸ τὸν ἔριξαν μέσα σ’ ἔνα λάκκο καὶ κατόπιν τὸν πούλησαν σὲ Αἰγυπτίους ἐμπόρους. Ὑπέφερε πολλά, ὅμως στο τέλος δοξάστηκε κι ἔγινε ἄρχοντας τῆς Αἰγύπτου. Ὁ Ἰωσὴφ θεωρεῖται τύπος τοῦ Χριστοῦ για τὰ παθήματα, τὴν ἀρετὴ τοῦ, τὴν πραότητα καὶ τὴν ἀνεξικακία τοῦ. Καὶ ὁ Κύριος φθονήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς, τοὺς Γραμματεῖς καὶ τοὺς Φαρισαίους καὶ ἀφοῦ ὑπέφερε πολλὰ για τῇ σωτηρίᾳ μας δοξάστηκέ με τὴν Ἀναστάσή Του. Ἐπίσης τῇ Μ. Δευτέρα τελεῖται ἀναμνήσῃ τῆς ξηρανθείσας συκῆς. Σύμφωνά με τὴν εὐαγγελικὴ διηγήσῃ τὸ θαῦμα αὐτὸ ἔγινε τὴν ἑπομένη τῆς εἰσόδου τοῦ Κυρίου στα Ἱεροσόλυμα. Ὁ Χριστὸς βλέποντας στο δρόμο μιᾷ συκιά, πῆγε κοντὰ τῆς, μὰ δὲ βρῆκε παρὰ μόνο φύλλα καὶ τῆς λέει: «Ποτὲ πιὰ μὴν ξαναβγάλεις καρπό!» Κι ἀμέσως ξεράθηκε ἡ συκιά. Ἐκείνη ἡ ἄκαρπη συκιὰ συμβόλιζε τῇ συναγωγῇ τῶν Ἰουδαίων που δεν εἶχε να παρουσιάσει πνευματικοὺς καρποὺς καὶ γι’ αὐτὸ καταδικάστηκε ἀπὸ τὸν Κύριο. Συμβόλιζε ἄκομα καὶ κάθε ἀνθρωπο ποὺ δεν ἔχει πνευματικὴ καρποφορία. Τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Ὄρθρου τῆς Μ. Δευτέρας ἀφηγεῖται ὄχι μόνο τὸ ἐπεισόδιο τῆς συκῆς ἀλλὰ καί τις παραβολὲς τῶν δύο γιων (Ματθ. 21, 28-32) καὶ τῶν κακῶν γεωργῶν (Ματθ. 21, 33-46), μέσω τῶν ὁποίων ὁ Κύριος προεῖπε τὴν ἀποῤῥιψη Τοῦ ἰσραηλιτικὸ λαό. Οἱ παραβολὲς αὐτὲς ἐλέχθησαν τὴν ἡμέρα μετὰ τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων καὶ γι’ αὐτὸ ἡ Ἐκκλησία ὅρισε να διαβάζονται τὴν Μ. Δευτέρα.
Μεγάλη Τρίτη: Εἶναι ἀφιερωμένη στην παραβολὴ τῶν δέκα παρθένων (Ματθ. 25, 1 – 13). Ὅμως οἱ ὕμνοι τῆς ἡμέρας ἀναφέρονται καὶ στην παραβολὴ τῶν ταλάντων (Ματθ. 25, 14 – 30) καθὼς καὶ στῇ μέλλουσα κρίσῃ (Ματθ. 25, 31 – 46). Οἱ τρεῖς αὐτὲς παραβολὲς ἀποτελοῦν μέρος μιᾶς μεγάλης διδασκαλίας που ἔκανε ὁ Χριστὸς κατ’ ἰδίαν στους μαθητὲς Τοῦ στο Ὅρος τῶν Ἐλαίων λίγες μέρες πρὶν ἀπὸ τὸ Πάθος Τοῦ. Σ’ αὐτὴ τὴν ὁμιλία περιλαμβάνονται σπουδαῖες καὶ βαρυσήμαντες προβλέψεις για τὴν καταστροφὴ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ τῇ συντέλεια τοῦ κόσμου. Ὁ Κύριος τόνισε ἄκομά πως πρέπει να ἤμαστε πάντα ἕτοιμοι να Τὸν ὑποδεχτοῦμε γιατὶ θὰ ἔρθει σὲ ἄγνωστο χρόνο. Ἔτσι, λοιπόν, συμπεραίνουμέ πως τὸ γενικότερο θέμα τῆς Μ. Τρίτης εἶναι ἡ μέλλουσα κρίσῃ. Ἀπὸ τὴν παραβολὴ τῶν δέκα παρθένων εἶναι ἐμπνευσμένο τὸ τροπάριο «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός…» καὶ ὁ ἀκόλουθος ὕμνος:
Μεγάλη Τετάρτη: Τὸ συναξάρι τῆς Μ. Τετάρτης ἀναφέρει ὡς θέμα τὴν ἀλείψῃ τοῦ Κυρίου με μύρο ἀπὸ μιᾷ γυναῖκα πόρνη, γεγονός που συνέβη λίγο πρὶν ἀπὸ τὸ πάθος Τοῦ. Ἡ ὑμνογραφικὴ παραδοση συγκρίνει τὴν μετάνοια τῆς πόρνης με τὸ φοβερὸ ὀλίσθημα τοῦ Ἰούδα καὶ παραλληλίζει τις δύο ψυχικὲς καταστάσεις. Ἡ πόρνη ἐλευθερώνεται ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ μετανοεῖ, ἐνῶ ὁ Ἰούδας αἰχμαλωτίζεται ἀπὸ τῇ φιλαργυρίᾳ καὶ ἀποχωρίζεται ἀπ’ τὸ Θεό. Ἰδιαίτερα συγκινητικὸ εἶναι τὸ γνωστὸ «Τροπάριο τῆς Κασσιανὴς» (γραμμένο ἀπὸ τῇ μοναχῇ Κασσιανή) που ἐκφράζει τῇ θερμῇ μετάνοια καὶ ἐξομολογήσῃ τῆς ἁμαρτωλῆς γυναίκας. Τῇ Μ. Τετάρτη ἡ ὑμνολογία φέρνει στῇ μνήμη μας καὶ τῇ σύγκλιση τοῦ Συνεδρίου, δηλ. τοῦ ἀνώτατου δικαστηρίου τῶν Ἰουδαίων, τὸ ὁποῖο καὶ ἀποφάσισε τῇ συλλήψη καὶ τὴν καταδίκη τοῦ Κυρίου. Οἱ ὕμνοι τῆς Μ. Τετάρτης ἀναφέρονται ἐπίσης στην ἀποφάσῃ τοῦ Ἰούδα να παραδώσει τὸν Κύριο καὶ στῇ συμφωνία τοῦ με τοὺς ἀρχιερεῖς.
Μεγάλη Πέμπτη: Τὰ γεγονότα τῆς Μ. Πέμπτης εἶναι κατὰ σειρὰ τὰ ἑξῆς: 1. Ο Ἱερὸς Νιπτῆρας, δηλ. τὸ πλύσιμο τῶν ποδιὼν τῶν Ἀποστόλων ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Κύριο. 2. Ο Μυστικὸς Δεῖπνος, δηλ. ἡ παραδοση τοῦ μυστηρίου τῆς Θ. Εὐχαριστίας ἀπὸ τὸ Χριστό. 3. Η «ὑπερφύῃς προσευχή», δηλ. ἡ ἀγωνιώδης προσευχὴ τοῦ Κυρίου στῇ Γεσθημανὴ πρὶν τῇ συλλήψή Του. 4. Η προδοσία τοῦ Ἰούδα, δηλ. ἡ παραδοση τοῦ Κυρίου στους Ἰουδαίους με φίλημα καὶ ἡ συλλήψή Του.
Ὕμνος: «Δέξου καὶ μένα σήμερα Υἱὲ τοῦ Θεοῦ, συμμέτοχο στο Μυστικό Σου Δεῖπνο, δὲ θά πω τὸ φοβερὸ αὐτὸ Μυστήριο στοὺς ἐχθροὺς σοῦ, δὲ θὰ σοῦ δώσω φίλημα προδοσίας ὅπως ὁ Ἰούδας, ἀλλὰ σὰν τὸ εὐγνώμονα Λῃστὴ θὰ σὲ ὁμολογήσω καὶ θὰ Σὲ παρακαλέσω: Θυμήσου καὶ μένα Κύριε, στην αἰώνια Βασιλεία Σου». (Ἐρμηνευτικὴ ἀποδοση)
Μεγάλη Παρασκευή: Εἶναι ἀναμφίβολα ἡ ἱερότερη ἡμέρα τῆς Μ. Ἑβδομάδας κι αὐτὸ γιατὶ ἐπιτελοῦμε ἀναμνήσῃ τῆς Σταύρωσης τοῦ Κυρίου. Ἡ ἀκολουθία τῶν Ἁγίων καὶ Ἀχράντων Παθῶν τοῦ Κυρίου, ὅπως ὀνομάζεται, μας φέρνει στῇ μνήμη ὅσα ὑπέμεινε για χαρῇ μας ὁ Κύριος: «τοὺς ἐμπτυσμούς, τὰ ῥαπίσματα, τὰ κολαφίσματα, τὰς ὕβρεις, τοὺς γέλωτας, τὴν πορφυρᾶν χλαῖναν, τὸν κάλαμον, τὸν σπόγγον, τὸ ὄξος, τοὺς ἥλους, τὴν λόγχην καὶ πρὸ πάντων τὸν σταυρὸν καὶ τὸν θάνατον», δηλ. «τοὺς ἐμπτυσμούς, τὰ χτυπήματα στο προσωπο καὶ στον αὐχένα, τὶς ὕβρεις, τὸ γέλωτα, τὴν κοκκίνη χλαμύδα, τὸ καλάμι, τὸ σπόγγο, τὸ ξύδι, τὰ καρφιά, τῇ λόγχῃ καὶ κυρίως τῇ Σταύρωση καὶ τὸ θάνατο». Γίνεται ἐπίσης μνεία τοῦ εὐγνώμονα λῃστή που ἔλαβε συγχωρήση ἀπὸ τὸν Κύριο καί με τῇ μετάνοιά του «πρῶτος παραδείσου πύλας ἀνοίξας εἰσῆλθεν». Ἡ Ἀκολουθία τῶν Ἁγίων Παθῶν ἄρχιζε ἀπὸ τὸ ἀπογεῦμα τῆς Μ. Πέμπτης καὶ διαρκοῦσε ὅλη τῇ νύχτα γιατὶ καὶ ἡ συλλήψη, ἡ δίκη καὶ οἱ ἐμπαιγμοὶ τοῦ Κυρίου ἔγιναν κατὰ τῇ νύχτα αὐτῇ. Τὸ ἰδιαίτερο χαρακτηριστικὸ τῆς ἀκολουθίας εἶναι ἡ ἀναγνώση 12 Εὐαγγελίων. Ἀπὸ αὐτά, τὸ πρῶτο (τὸ Εὐαγγέλιο τῆς Διαθήκης) περιλαμβάνει τις ὑποθῆκες τοῦ Χριστοῦ πρὸς τοὺς μαθητὲς καὶ τὴν ἀρχιερατικὴ προσευχὴ Τοῦ. Τὰ ὑπόλοιπα Εὐαγγέλια ἐξιστοροὺν τῇ συλλήψη, τῇ δίκῃ, τὰ πάθη, τὸ σταυρικὸ θάνατο, τὴν ταφὴ τοῦ Κυρίου καθὼς καὶ τὴν ἀσφάλιση τοῦ τάφου με τῇ βοήθεια τῆς κουστωδίας. Μετὰ τὴν ἀναγνώση τοῦ πέμπτου Εὐαγγελίου γίνεται ἡ λιτάνευση τοῦ Ἐσταυρωμένου, ἡ τοποθέτηση Τοῦ στο μέσο τοῦ Ναοῦ καθὼς ὁ χορὸς ψάλλει ἀργὰ καὶ κατανυκτικὰ τὸ ἑξῆς τροπάριο:
«Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου, ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας. (ἐκ γ’).
Στέφανον ἐξ ἀκανθῶν περιτίθεται, ὁ τῶν Ἀγγέλων Βασιλεύς.
Ψευδῆ πορφύραν περιβάλλεται, ὁ περιβάλλων τὸν οὐρανὸν ἐν νεφέλαις.
Ῥάπισμα κατεδέξατο, ὁ ἐν Ἰορδάνῃ ἐλευθερώσας τὸν Ἀδάμ.
Ἥλοις προσηλώθη, ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας.
Λόγχη ἐκεντήθη, ὁ Υἱὸς τῆς Παρθένου.
Προσκυνοῦμεν σοῦ τὰ Πάθη Χριστέ. (ἐκ γ’).
Δεῖξον ἡμῖν, καὶ τὴν ἔνδοξον σοῦ Ἀνάστασιν».
«Σήμερα κρεμιέται πάνω στο ξύλο τοῦ Σταυροῦ Ἐκεῖνός που κρέμασε τῇ γῇ πάνω στα ὕδατα. Στεφάνι ἀπὸ ἀγκάθια περιβάλλεται στο κεφάλι ὁ Βασιλιὰς τῶν Ἀγγέλων. Ψεύτικο βασιλικὸ ῥοῦχο φοράει Αὐτός που ντύνει τὸν οὐρανό με νέφη. Καταδέχτηκε να ῥαπιστεῖ Αὐτός που στον Ἰορδάνη ποταμὸ ἐλευθέρωσε τὸν Ἀδάμ. Μὲ καρφιὰ καρφώθηκε ὁ Νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας. Μὲ λόγχη τρυπήθηκε ὁ Γιος τῆς Παρθένου. Προσκυνοῦμε τὰ πάθη Σου Χριστέ. Δεῖξε μας καὶ τὴν ἔνδοξή Σου Ἀναστάσῃ».
Μέγα Σάββατο: Τὴν ἡμέρα αὐτὴ ἐορτάζουμε «τὴν θεοσωμον ταφὴν καὶ τὴν εἰς ᾄδου κάθοδον» τοῦ Κυρίου. Ἡ ταφὴ βέβαια ἔγινε τὰ ἀπογεῦμα τῆς Μ. Παρασκευῆς. Ὅμως ἡ Ἐκκλησία ἔκρινε ὀρθὸ να ἀφιερώσει ἰδιαίτερη μέρα πρὸς τιμὴν καὶ μελέτη τοῦ μυστηριώδους αὐτοῦ γεγονότος. Ὁ Χριστὸς ἀναπαύεται μέσα στον τάφο, ὅπως «ἀναπαύθηκε» ὅταν πρωτοδημιούργησε τὸν κόσμο τὴν ἑβδόμη μέρα. Ὅμως ἀναπαύεται ὡς θεάνθρωπος. Τὸ πανάχραντο σῶμα Τοῦ θάπτεται στον τάφο, ἀλλὰ πνευματικὰ ὁ ἴδιος μεταβαίνει στον Ἅδη καὶ συνεχίζει τὸ σωτηριῶδες ἔργο τοῦ. Καλεῖ κοντὰ Τοῦ ὅλους τοὺς δικαίους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀπὸ τὸν Ἀδὰμ καὶ τὴν Εὕα μέχρι τοὺς ἐσχάτους ἀνθρώπους τοῦ Θεοῦ, ὥστε να μὴν λείψει κανεὶς ἀπὸ τὸ παγκόσμιο προσκλητήριο τῆς σωτηρίας, ποὺ εἶναι τελικὰ μιᾷ ἀναδημιουργίᾳ τοῦ κόσμου καὶ ὁλοκληρώσῃς τῆς ἀνθρωπότητας. Ἡ κάθοδος αὐτὴ ἤταν τὸ τελειωτικὸ χτύπημα κατὰ τοῦ θανάτου. Γι’ αὐτὸ ψέλνουμε χαρακτηριστικά: “Ὅτε κατῆλθες πρὸς τὸν θάνατον, ἡ ζωὴ ἡ ἀθάνατος, τότε τὸν ἅδην ἐνέκρωσας τῇ ἀστραπῇ τῆς θεοτητος”.
Στῇ βυζαντινὴ εἰκονογραφία ὁ Κύριος παρουσιάζεται κατερχόμενος στον Ἅδη με δόξα κρατώντας τὸν τίμιο Σταυρὸ Τοῦ. Συντρίβει τις πύλες τοῦ Ἅδη καὶ ἀνασύρει ἀπὸ ‘κει τὸν Ἀδάμ, τὴν Εὕα, τὸν Ἄβελ, τοὺς Πατριάρχες, τοὺς προφῆτες καὶ ὅλους τοὺς δικαίους τῆς Π. Δ.
Στον ὄρθρο τοῦ Μ. Σαββάτου ψάλλονται τὰ Ἐγκώμια, δηλ. σύντομα τροπάριά που ἐξιστοροὺν τὰ πάθη τοῦ Κυρίου, ἐξυμνοὺν τὴν ταφὴ τοῦ καὶ διασαλπίζουν τῇ νίκῃ Τοῦ κατὰ τοῦ θανάτου. Πρὸς τὸ τέλος τοῦ Ὄρθρου γίνεται καὶ περιφορὰ τοῦ Ἐπιταφίου γύρω ἀπὸ τοὺς δρόμους τῆς ἐνορίας.
Κυριακὴ τοῦ Πάσχα: Τὸ Πάσχα ἤταν ἀρχαιοτάτη ἰουδαϊκὴ γιορτή που τελούνταν τῇ νύχτα τῆς 14ης πρὸς τῇ 15ῃ τοῦ μηνὸς Νῖσαν. Οἱ Ἰουδαῖοι γιόρταζαν τὴν ἀπελευθερώσῃ τοὺς ἀπὸ τὴν δουλεία τῶν Αἰγυπτίων κατόπιν τῆς σφαγῆς τῶν πρωτοτόκων τῶν Αἰγυπτίων, ἀπ’ τὴν ὁποία διέφυγαν τὰ δικὰ τοὺς πρωτότοκα χαρῇ στο αἷμα τοῦ ἀμνοῦ με τὸ ὁποῖο ἀλεῖψάν τις πόρτες τῶν σπιτιὼν τούς. Ἡ λέξῃ πάσχα (=διαβάσῃ) ὑπενθυμίζει τῇ θαυμαστῇ διαβάσῃ τῆς Ἐρυθρᾶς θαλάσσας ἀπὸ τοὺς Ἰσραηλίτες καὶ γενικότερα τῇ διαβάσῃ τοὺς ἀπὸ τῇ δουλείᾳ στην ἐλευθερίᾳ. Ὅμως τὰ γεγονότα ἐκεῖνα ἤταν συμβολικὰ καὶ προφητικά. Τὸ ἰουδαϊκὸ Πάσχα ἤταν τύπος τοῦ χριστιανικοῦ. Ὁ πασχάλιος ἀμνὸς τῶν Ἰουδαίων ἤταν συμβολο καὶ τύπος τοῦ ἀληθινοῦ πασχάλιου ἀμνοῦ, τοῦ Χριστοῦ, ποὺ θυσιάστηκε για μας καί με τὸ αἷμα τοῦ ἑξαγόρασε τὴν ἐλευθερία μας ἀπὸ τὴν δουλεία τῆς ἁμαρτίας. Κατὰ δὲ θεία οἰκονομία ἡ θυσία τοῦ Κυρίου συνέπεσέ με τὸ ἰουδαϊκὸ πάσχα, ποὺ ἐκεῖνο τὸ ἔτος ἔτυχε να εἶναι Σάββατο. Ὁ Κύριος σταυρώθηκε καὶ πέθανε τὴν Παρασκευή, τὸ βραδὺ ὅπου οἱ Ἰουδαῖοι ἔτρωγαν τὸν πασχάλιο ἀμνὸ καὶ ἀναστήθηκε μετὰ τὸ Σάββατο, δηλ. τὴν πρώτη μέρα τῆς ἑβδομάδας ἡ ὁποία γι’ αὐτὸ τὸ λόγο ὀνομάστηκε Κυριακή. Ἡ πασχαλινὴ ἀκολουθία εἶναι ἰδιαιτέρως λαμπρή. Ξεκινὰ στις 12, μεσάνυχτα τοῦ Μ. Σαββάτου με τὸν Ὄρθρο καὶ συνεχίζει με τὴν θ. Λειτουργία. Στην τελετὴ τῆς Ἀναστάσης ψέλνουμε χαρούμενα ὅλοι μαζί, πολλὲς φορὲς τὸ «Χριστὸς ἀνέστη».
Τὸ ἀπογεῦμα τῆς Κυριακῆς τοῦ Πάσχα τελεῖται ὁ Ἐσπερινὸς τῆς Ἀγάπης. Κατὰ τῇ διαρκειὰ τοῦ διαβάζεται ἡ εὐαγγελικὴ περικοπῇ που ἐξιστορεῖ τὴν ἐμφάνιση τοῦ Κυρίου στους δώδεκα μαθητὲς τὴν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσής Του. Τὸ Εὐαγγέλιο αὐτὸ διαβάζεται σὲ ὄσο τὸ δυνατὸν περισσότερες γλῶσσες για να κηρυχθεῖ σ’ ὅλα τὰ ἔθνη ὅτι «Χριστὸς ἐγερθεὶς ἐκ νεκρών, ἀπαρχὴ τῶν κεκοιμημένων ἐγένετο».
Σύντομα σχόλια: «Ὁ πρῶτος Ἀδὰμ ἀπέτυχε να νικήσει τὸ διαβολο καὶ πέθανε. Τώρα ὁ νέος Ἀδὰμ νικᾷ τὸν διαβολο καὶ τὸν θάνατο, ποὺ ἤταν συνέπεια τῆς ἁμαρτίας. Γι’ αὐτό, ἂν ὁ ἄνθρωπος τὸ θελήσει καὶ ἐνωθεί με τὸν Χριστό, μπορεῖ να νικήσει τὸν διαβολο καὶ τὸν θάνατο». (Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος)
«Ὁ Χριστός, ὁ πραγματικὸς ἰατρὸς τῶν ἀνθρώπων, μὲ τὰ ὅμοια ἰατρικὰ φάρμακα θεραπεύει τις ὅμοιες ἀσθένειες. Μὲ τὴν πτωχεία Τοῦ ἰατρεύει τὴν πτωχεία τοῦ Ἀδάμ, μὲ τὴν δικὴ Τοῦ ὕβρη, τὴν ὕβρη ἐκείνου, μὲ τὸν θάνατό Του θεραπεύει τὸν θάνατο τοῦ Ἀδὰμ καί με τὴν δικὴ Τοῦ ταφὴ θεραπεύει τὴν ταφὴ τοῦ προπάτορος. Ἀκόμη, ἐπειδὴ ὁ Ἀδὰμ κατέβηκε στον Ἅδη, ὁ Χριστὸς πῆγε μέχρις ἐκεῖ για να τὸν ἐλευθερώσει». (Ἄγ. Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης)
Ὁ Χριστός με τὴν ἐνανθρώπηση καὶ τῇ θυσίᾳ Τοῦ πάνω στον Σταυρὸ ἔδειξε τῇ μεγάλῃ Τοῦ ἀγάπη για τὸ ἀνθρώπινο γένος. Γι’ αὐτὸ χαρακτηρίζεται «νυμφίος τῆς Ἐκκλησίας».
«Τὸ σκότος καὶ ἡ θλίψη τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς εἶναι για μας κάτι τὸ πραγματικό, ζωντανὸ καὶ σύγχρονο· μποροῦμε να κλαῖμε κάτω ἀπὸ τὸν Σταυρὸ καὶ να δοκιμάζουμε τὸ καθετί που ἔλαβε χώρα σ’ αὐτὸν τὸν θρίαμβο τοῦ κακοῦ, τῆς δολιότητας, τῆς δειλίας, τῆς προδοσίας· μποροῦμε να ἀντικρύζουμε τὸ ζωοδόχο Τάφο τὸ Μέγα Σάββατό με συγκίνηση καὶ ἐλπίδα. Κι ἔτσι μποροῦμε κάθε χρόνο να γιορτάζουμε τὸ Πάσχα, τὴν Ἀναστάσῃ. Ἐπειδὴ τὸ Πάσχα δεν εἶναι ἡ ἀναμνήσῃ ἐνὸς γεγονότος τοῦ παρελθόντος. Εἶναι ἡ πραγματικὴ καὶ χαρμοσύνη συνάντηση μ’ Αὐτόν, ποὺ οἱ καρδιὲς μας Τὸν εἴχαν γνωρίσει καὶ Τὸν εἴχαν συναντήσει ἀπὸ καιρό, ὡς ζωὴ καὶ φῶς». (π. Ἀλέξανδρος Σμέμαν)
Συμπέρασμα: Τὰ Πάθη καὶ ἡ Ἀναστάσῃ τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ἀρχὴ τῆς σωτηρίας μας!